Blog

Το τελευταίο Σάββατο του Μαρτίου, η Λέσχη Ανάγνωσης με συγγενείς και φίλους επισκέφθηκε την ευρύτερη περιοχή της Καβάλας, για την ετήσια ημερήσια της εξόρμηση – παράδοση πια για μας!

Μετά από συνεχείς συζητήσεις και προτάσεις με την φίλη της Λέσχης και απόφοιτο του σχολείου Πέπη Νικολαϊδου αλλά και σε συνεργασία με την μουσειολόγο και μέλος μας, δρ. Βίκυ Κερτεμελίδου, το Splendid Travel μας προσέφερε μία ακόμη ευχάριστη εκδρομή με αξιοπιστία, ασφάλεια, σωστή οργάνωση και με έναν ξεναγό που μας ταξίδεψε στις πρόσφατες ρίζες μας παρέχοντας μας γνώσεις, συγκίνηση αλλά και προβληματισμό.

Πρώτη μας στάση υπήρξε το «Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο των Ελλήνων της Καππαδοκίας Νέας Καρβάλης», ένα μονογραφικό μουσείο του Ελληνο-Καππαδοκικού πολιτισμού, 8 χλμ. έξω από την Καβάλα.

Πάνω από 400 φορεσιές, οι περισσότερες τάματα αλλοθρήσκων, χαλιά προσκυνητάρια, έγγραφα στα Καραμανλίδικα (ελληνική γραφή, μικτή παλιοτουρκική και Ανατολίτική διάλεκτος Καππαδοκίας), αντικείμενα καθημερινής ζωής, εργαλεία και σκεύη, μουσικά όργανα, όλα ενδεικτικά του τρόπου ζωής του ελληνικού πληθυσμού που ζούσε στα βάθη της Μ. Ασίας και ειδικότερα στην Καρβάλη της Καππαδοκίας.  Κοσμήματα με αναφορές από την βυζαντινή και οθωμανική αυτοκρατορία μέχρι τον 20ο αιώνα αλλά και τον Ελλαδικό χώρο μετά την ανεξαρτησία του 1821, εκκλησιαστικά κειμήλια και ιερά σκεύη των εκκλησιών της Καππαδοκίας που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες το 1924.  Είδαμε την Παναγία της Καππαδοκίας, την μόνη Παναγία στην ορθόδοξη χριστιανική ορθοδοξία που εμφανίζεται χαμογελαστή.

Τον 4ο αιώνα (300 – 400 μ.χ.) ανθίζει η μοναστική αδελφότητα στην Καππαδοκία με 300 περίπου μοναστήρια με 5.500 μοναχούς. Το 1924 από τα 300, είχαν μείνει μόνον 3-4 και από τους 5.500 μοναχούς, μόνον 10 – 12 ενώ από τα ιερά σκεύη και κειμήλια, όσα κατάφεραν να σωθούν από την μανία των Τούρκων, άλλα εκλάπησαν στο λιμάνι του Πειραιά ή από τις αποθήκες του Δημοσίου όπου είχαν στοιβαχθεί και μεγάλος αριθμός του πουλήθηκαν ως χρυσό ή βάρος ασημιού.  «Πουλιόντουσαν Ευαγγέλια ως βάρος ασήμι ή ως χρυσό χαρακτηρισμένα ως σπασμένα ή χαλασμένα ενώ ήταν περίτεχνα καλλιτεχνήματα» μας είπε με πόνο ψυχής ο κ. Καπλάνης Ιωσηφίδης, οραματιστής και δημιουργός του μουσείου.

Επόμενος σταθμός, το “κονάκι” του Μοχάμετ Άλι, χτισμένο γύρω στο 1780 και συνολικής επιφάνειας 330 τμ, ήταν το μεγαλύτερο σπίτι στην Καβάλα την εποχή εκείνη. Θεωρείται ένα από τα πιο εξαίρετα σωζόμενα παραδείγματα οθωμανικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα στην Ελλάδα.  Ο Μοχάμετ Άλι, ιδρυτής της βασιλικής δυναστείας που κυβέρνησε την Αίγυπτο μέχρι το 1952 και κορυφαία πολιτική προσωπικότητα της εποχής του, γεννήθηκε στην Καβάλα το 1769.

Χρηστικά αντικείμενα τόσο του σπιτιού όσο και των γυναικών του χαρεμιού, χειροποίητα χαλιά, χώροι για τις παλλακίδες αλλά και το σπαθί – τάμα του Μ. Άλι για την καλοτυχία του σπιτιού μας ταξίδεψαν στο παρελθόν, με την υπεύθυνη του χώρου, δίδα Ισμήνη Μίχα να μας δίνει όσο τον δυνατόν περισσότερες επεξηγηματικές πληροφορίες.

Στον κήπο της κατοικίας δεσπόζουν τόσο κομμάτι από τον τάφο της μητέρας του Μ. Αλί, της Ζεϊνέμπ χανούμ όσο και το άγαλμα του ίδιου του Μ.Αλί,  φιλοτεχνημένο στο Παρίσι από τον διάσημο γλύπτη Κωνσταντίνο Δημητριάδη κατά παραγγελία της ελληνικής παροικίας στην Αίγυπτο, που το δώρισε στη συνέχεια στον δήμο της Καβάλας. Είναι ιδιαίτερα αξιόλογη η ιστορία της τοποθέτησής του καθώς για να περάσει και να στηθεί το άγαλμα στο συγκεκριμένο χώρο, γκρεμίστηκε μέρος των τειχών της πόλης!! Σε αυτό το άγαλμα ο Μεχμέτ Αλή απεικονίζεται με το σπαθί στη θήκη αφού σύμφωνα με την παράδοση ο προαναφερθείς επιστρέφει για να ξεκουραστεί. Παρόμοιο άγαλμα υπάρχει και στην Αίγυπτο στο οποίο ο Μεχμέτ Αλή απεικονίζεται πάλι ως έφιππος αλλά κρατώντας το σπαθί ψηλά σε μορφή δόξας. Πλέον, η οικία λειτουργεί ως μουσείο που διαχειρίζεται το Ερευνητικό Κέντρο ΜΟΗΑ, το οποίο έχει στόχο την ανάδειξη της πολυπολιτισμικότητας της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και την προώθηση του διαθρησκευτικού και διαπολιτισμικού διαλόγου.

Τρίτος σταθμός μας ήταν το τζαμί του Χαλίλ Μπέη, το οποίο πρέπει να κτίστηκε  την περίοδο της ανασυγκρότησης της πόλης, γύρω στα 1530. Την περίοδο 1930 – 1940 στο τζαμί στεγαζόταν η Φιλαρμονική του Δήμου και έτσι απέκτησε την επωνυμία «Τζαμί της Μουσικής».  Στο χώρο αυτό, πρόσφατες ανασκαφικές έρευνες της 12ης Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων αποκάλυψαν το πρώτο χριστιανικό λατρευτικό κτίσμα της περίκλειστης πόλης (είναι ορατό από το γυάλινο δάπεδο του τζαμιού), καθώς και ένα μικρό νεκροταφείο της βυζαντινής περιόδου. 

Το τζαμί αποτελούσε μέρος ενός ευρύτερου συγκροτήματος που περιλάμβανε και μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο, με οκτώ δωμάτια για τους μαθητές), ο οποίος επίσης έχει σωθεί σε καλή κατάσταση. Στις αρχές του 20ού αιώνα μέσα στο συγκρότημα λειτούργησε και σχολείο κοριτσιών, πρώτης βαθμίδας ενώ με την έλευση των προσφύγων στο τζαμί και στα μικρά δωματιάκια του μεντρεσέ εγκαταστάθηκαν προσφυγικές οικογένειες για πολλές δεκαετίες.

Μετά τις εργασίες αναστήλωσης και διαμόρφωσης που υλοποίησε η Εφορεία Αρχαιοτήτων και ο Δήμος Καβάλας, ο χώρος έχει καταστεί επισκέψιμος και χρησιμοποιείται για ποικίλες εκθέσεις και εκδηλώσεις, τόσο εντός του κτίσματος όσο και στον προαύλιο χώρο. Στις εγκαταστάσεις του μεντρεσέ φιλοξενούνται λαογραφικές συλλογές, κοινωνικές υπηρεσίες αλλά και ο Εξωραϊστικός πολιτιστικός σύλλογος της συνοικίας της Παναγίας «Το Κάστρο».

Θαυμάσαμε το Παλαιό Υδραγωγείο, γνωστό και ως Καμάρες, που είναι ένα καλά διατηρημένο υδραγωγείο στην πόλη της Καβάλας και είναι ένα από τα ορόσημα της πόλης, με τον ΣουλεΪμάν τον Μεγαλοπρεπή (1520 – 1530) να το έχει ως προτεραιότητα βελτίωσης μαζί με αντίστοιχες αναστηλώσεις και σε άλλα μνημεία της πόλης. Αλλωστε η πόλη κουβαλά βαρύ ιστορικό φορτίο που από μόνη της η τριπλή ονομασία της Καβάλας (Νεάπολις, Χριστούπολις, Καβάλα) το φανερώνει καθώς αντιστοιχεί σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους, την αρχαία, τη βυζαντινή και τη νεότερη αντίστοιχα

Περπατήσαμε στα λιθόστρωτα καλντερίμια της παλιάς πόλης, ακούγοντας τον παλμό της Ιστορίας να κτυπά. Κτίρια παλίμψηστα της ιστορίας της πόλης αναμειγνύονται με σύγχρονες κατασκευές, παλιές ταμπέλες διαφημίζουν σύγχρονα προϊόντα, καϊκια στο λιμάνι της γεμάτα από ανθρώπους – κυρίως αλλοδαπούς που στην ουσία ζουν εκεί μέσα περιμένουν πότε θα ξανοιχθούν στην θάλασσα για την επόμενη ψαριά – όσο υπάρχει ακόμη αυτή η δυνατότητα. Μικρά μαγαζάκια με κουραμπιέδες με όλες τις δυνατές γεύσεις προσκαλούν τον επισκέπτη να τις δοκιμάσει.

Η Καβάλα δέχτηκε σημαντικό αριθμό προσφύγων τη δεκαετία του 1910 και κυρίως του 1920, ενώ με τη Σύμβαση περί Ανταλλαγής των Ελληνικών και Τουρκικών πληθυσμών του 1923 αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή οι μουσουλμάνοι κάτοικοι της.

Μετά από ένα απολαυστικό ουζάκι στην παραλία της πόλης, την ευχή να είμαστε όλοι καλά και την υπόσχεση να το επαναλάβουμε, πήραμε το δρόμο  της επιστροφής.

Και του χρόνου, με υγεία!!

Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου,

Συντονίστρια

« Σε μια πόλη τόσο ματαιόδοξη όπως αυτή, με ανδραγαθήματα που ποτέ δεν έγιναν πραγματικότητα, με μνημεία που ποτέ δεν αναγέρθηκαν, με αρετές τις οποίες ουδείς εφαρμόζει, το σόφισμα είναι το κατεξοχήν όπλο. Αν κάποια από τις συνετές γυναίκες σου πει πως είναι δημιουργική συγγραφέας τραγωδιών, μην τολμήσεις να της αντιμιλήσεις. Αν ένας άνδρας σε διαβεβαιώσει ότι είναι ο απόλυτος κριτικός, υποστήριξέ τον στο ψέμα του. Πρόκειται, μην το λησμονείς, για μια πόλη στην οποία οι πάντες θέλουν να τους κοροϊδεύουν…….»

Η Λέσχη Ανάγνωσης Σ Α Α Κ Ανατόλια «ταξίδεψε» την Κυριακή 16 Μαρτίου στην γοητευτική Κούβα, κάτω από την σαγηνευτική πένα του Λεονάρντο Παδούρα. σε έναν συνδυασμό συγγραφικής δεξιοτεχνίας και ιστορικής παρατήρησης.

Με τη θελκτικότητα της γραφής του, ο συγγραφέας μας μεταφέρει ζωντανές εικόνες της χώρας του, που τόσο αγαπά, την αφόρητη ζέστη, την αποικιακή αρχιτεκτονική, μας εκθειάζει την ιδιαίτερη μαγειρική της ενώ την ίδια στιγμή αναμειγνύει την ψυχοσύνθεση του κεντρικού ήρωα, Μάριο Κόντε με τις μάσκες που φοράμε όλοι υπό ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες και όχι μονον, τα προσωπεία επιλογής, την παρενδυσία και τις αμφισημίες της συμπεριφοράς μας. Και όπως είπε και η Κική Δημουλά : «Η απάντηση σε όλα τα ερωτηματικά είναι Ο Άνθρωπος».

« Ξέρετε, είναι πολύ εύκολο να το λέει κανείς αυτό, γιατί η έλλειψη μνήμης είναι ένα από τα ψυχολογικά προτερήματα τούτης της χώρας. Είναι η αυτοάμυνά της και η άμυνα πολλών ανθρώπων…Οι πάντες ξεχνούν τα πάντα και διαρκώς λένε ότι μπορούμε να ξεκινήσουμε πάλι από την αρχή, και ιδού: έτοιμος ο εξορκισμός. Αν δεν υπάρχει μνήμη δεν υπάρχει και ενοχή, και αν δεν υπάρχει ενοχή δεν χρειάζεται καν συγγνώμη – βλέπετε ποια είναι η λογική; Kι εγώ το καταλαβαίνω, προφανώς και το καταλαβαίνω, γιατί αυτό το νησί έχει την ιστορική αποστολή να είναι πάντα σε μια διαρκή επανεκκίνηση, να ξεκινάει πάλι από την αρχή κάθε τριάντα ή σαράντα χρόνια, και η λήθη είναι συνήθως το βάλσαμο για όλες τις πληγές που μένουν ανοιχτές…»

Το ταξίδι μας στην σαγήνη του μυστηρίου θα δώσει την σκυτάλη στο βιβλίο του Έλληνα συγγραφέα Ανδρέα Νικολακόπουλου «Σάλτος».

Οι ποικιλόμορφες δράσεις της Λέσχης Ανάγνωσης συνεχίζονται. Μετά την πολύ καλή ξενάγησή μας στην έκθεση «Εικαστικό ταξίδι στο Άγιο Όρος» ακολουθεί η ειδικά διαμορφωμένη εκδρομή μας στην ευρύτερη περιοχή της Καβάλας ενώ τη χρονιά θα κλείσει η συνάντησή μας στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης όπου θα επισκεφθούμε την έκθεση «Ελληνόβλαχοι και Εθνο-ευεργεσία: τεκμήρια από το παρελθόν, διδάγματα για το μέλλον – Η συμβολή του βλαχόφωνου παροικιακού ελληνισμού στη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους», η οποία εγκαινιάστηκε το Δεκέμβριο, από την Υπουργό Πολιτισμού, κα. Λίνα Μενδώνη. Όσοι «πιστοί», προσέλθετε.  Η δική μας δρ. Βίκυ Κερτεμελίδου θα έχει να μας πει πολλά.

Για οποιαδήποτε πληροφορία, ιδέα, πρόταση ή προοπτική αναφορικά με τη λέσχη Ανάγνωσης Σ Α Α Κ Ανατόλια, μπορείτε να επικοινωνείτε με τα γραφεία του ΣΑΑΚ (2310-238.835).

Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου,

Συντονίστρια – απόφοιτος 1980

Σε ένα κτήριο που από μόνο του αποτελεί θησαυρό για την πόλη μας και στεγάζεται η Αγιορειτική Εστία (πρώην κτήριο Νεδέλκου), η πόλη μας  φιλοξένησε την έκθεση «Εικαστικό ταξίδι στο Άγιο Όρος», η οποία εγκαινιάστηκε από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, κα. Σακελλαροπούλου, και εντάχθηκε στο 59^ο Φεστιβάλ Δημητρίων θεσσαλονίκης.

Η λέσχη Ανάγνωσης με φίλες και φίλους της έριξε την αυλαία της έκθεσης (καθώς ήταν η τελευταία ημέρα λειτουργίας) και ταξίδεψε στο χωρο-χρόνο μέσα από τα μονοπάτια της βυζαντινής τέχνης και της οπτικής αντίληψης καλλιτεχνών όπως η Κλειώ Νάτση, ο Γιώργος Μόσχος, ο Σπύρος Παπαλουκάς, ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Πολύκλειτος Ρέγκος, ο Νίκος Σαχίνης και πολλοί άλλοι.

Η στενή επαφή της πόλης με την Αθωνική Πολιτεία αναζωογονείται, με την παρουσία έργων σπουδαίων εικαστικών της περιόδου 1922 – 1995, τα οποία προέρχονται από τις συλλογές δημοσίων φορέων όπως της Δημοτικής Πινακοθήκης Θεσσαλονίκης, του Τελλογλείου Ιδρύματος Τεχνών ΑΠΘ, της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, της Κεντρικής Βιβλιοθήκης ΑΠΘ, του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης, της Ιεράς Μονής Διονυσίου, της Αγιορειτικής Πινακοθήκης (Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας) και του Ιερού Κοινοβίου Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (Ορμύλια).

Αξιόλογοι ζωγράφοι, στην πλειονότητα τους της γόνιμης εικαστικά γενιάς του ’30 έβαλαν την προσωπική τους σφραγίδα, με το ξεχωριστό τους ύφος ο καθένας ξεχωριστά στην αναπαράσταση αφ’ενός του φυσικού και αρχιτεκτονημένου χώρου αλλά και αφ’ετέρου της σιγόπνοης δοξαστικής διάθεσης, υπό την ασκητική αυστηρότητα του χώρου.

Χρώματα και τεχνικές, υφές και οπτικές ξεπήδησαν μέσα από τα 80 και πλέον έργα.  Με  την εμπεριστατωμένη αφήγηση του έμπειρου ξεναγού και στην ουσία αφηγητή της μοναστικής ζωής, κου. Ιωάννη Λιάπη μας δόθηκε πρόσβαση σε τμήμα της τέχνης που υπό άλλες συνθήκες (λόγω του άβατου) δεν θα μπορούσαμε να έχουμε.  Η βυζαντινή ώρα καθόρισε μέσα μας έναν άλλο τρόπο μέτρησης του χρόνου.  Τα χρώματα ξεπήδησαν μέσα από την παλέτα των ζωγράφων  και ξεχείλισαν το χώρο.  Φιλέλληνες κατέθεσαν τη ψυχή τους μέσω τις τέχνης τους σε απεικονίσεις που μέχρι σήμερα συγκλονίζουν ενώ τα σύμβολα χαμηλόφωνα και υπαινικτικά έδιναν άλλες διαστάσεις σε έννοιες και πιστεύω.

Η εξωστρέφεια μιάς πόλης και η προοπτική της στο αύριο, πολλές φορές επιβεβαιώνεται μέσα από την αποδοχή της ταυτότητός της, της πολυμορφικής αντιμετώπισης των τιμαλφών της Ιστορίας της και της προβολής θεώρησης των πραγμάτων σε ένα βάθος χρόνου, με άμεσο αποτέλεσμα την μακροημέρευσή της.  Από όλα τα μέλη που παρευρεθήκαμε στην έκθεση, τα θερμά μας συγχαρητήρια για όλους τους υπεύθυνους οργανωτές!!

Ανδρομάχη Καρανίκα – Δημητριάδου

Συντονίστρια